Als Mulisch op de tv verschijnt is het altijd raak. Als WF Hermans op tv kwam was er altijd iets mis. Er wordt een nieuw boek van Mulisch gepresenteerd, tamtam over een film, een protserige website wordt geopend; zijn ijdelheid kent geen grenzen. Nee, Hermans verkocht zichzelf niet, raakte in conflict en werd na elk optreden eerder verguisd.
Op 11 maart 2000 wordt een hele PS aan Mulisch gewijd omdat het 65ste boekenweekgeschenk verschijnt. Hij schopt het zelfs tot Romeinse keizer in de ogen van de tekenaar Van der Steen.
Moorman en Somers leggen in hun “Harryclopedie” uit hoe de schrijvers over elkaar denken. Al eerder was er een twistgesprek tussen beiden, o.l.v. WL Brugsma.
‘Wat moet een schrijver doen? ‘Twistgesprek tussen Willem Frederik Hermans en Harry Mulisch’ heette de verkorte weergave van dat gesprek in HP-magazine, 26 november 1969. (In 1979 opgenomen in ‘Scheppend nihilisme’)
Aanvankelijk kunnen beide schrijvers elkaar min of meer vinden als het gaat om falend subsidiebeleid rond theater en theatergezelschappen. ‘Actie tomaat’ is actueel. Vernieuwend theater krijgt geen kans. Gezelschappen voeren verplichte nummers op en (Hermans’) toneelstukken verdwijnen in een la. En dan komt de eerste Mulischbewering die Hermans in het gesprek steeds weer ontkracht: “Deze zaak is in beweging”. Mulisch heeft hoge verwachtingen van de studenten aan de toneelacademie. Die zullen de cultuur ongetwijfeld opschudden. Hermans: “Maar als ze eenmaal van school af zijn, komen zij ook in dat systeem terecht. Dan krijgen ze ook een behoorlijk inkomen, dan gaan ze óók het wasmiddel ‘Ajax’ met bliksemkracht verkopen”.
Eigenlijk stelt de geschiedfilosofie zich dezelfde vraag als die bij dit twistgesprek op tafel ligt: Wie is de veranderaar in de geschiedenis? Mulisch ziet iets in maatschappelijke bewegingen, die Hermans al snel pseudogodsdienst noemt, gebaseerd op de dromerijen van Marx en Marcuse. De werkelijke veranderaar is de uitvinding, de voortschrijdende ontwikkeling in de techniek. Aan elke wezenlijke verandering in de samenleving ligt wel een belangrijke uivinding ten grondslag. Al het andere is alfaretoriek.
Mulisch kiest voor de Franse en niet voor de industriële revolutie.
En de rol van de schrijver? Mulisch droomt er van met zijn boeken de andere twee miljard mensen te bereiken en Hermans zegt er maar twee of drie van te kennen. Welke invloed denk je dan te kunnen hebben?
Cuba dan, was dat niet nuttig om over te schrijven? Nu waren mensen eindelijk door Mulisch geïnformeerd. Natuurlijk ontspringt hier de links-rechts discussie tussen beide schrijvers. Maar als Mulisch beweert dat de politieke moord eigenlijk altijd een rechtse moord is, zegt Hermans dat Mulisch aan het goochelen is.
De consistente gepolitiseerde systematiek, de onveranderlijkheid van het mensdom die zich aan waanideeën vasthoudt brengt Hermans er toe steeds dezelfde waarschuwende vinger te heffen, in al zijn boeken.
Mulisch zal elke keer een nieuwe strohalm vinden om steeds weer een nieuwe boodschap te verkondigen. Hij heft de vinger van de linker hand. Ewald Vanvugt, 2007
Liet Brugsma de twee schrijvers los in de arena van de keizer, Ewald Vanvugt zet ze beiden in de eregalerij. Zijn bewondering geldt beide schrijvers. In 2007 schrijft Vanvugt nog met weemoed over zijn provotijd. Hij moet Mulisch vaker zijn tegengekomen in de Amsterdamse scene, wie niet trouwens? Hermans liet zich daar niet mee in. De democratiseringsbeweging binnen de universiteit eind jaren ’60 verfoeide hij.
30 Oktober 2010 overleed Harry Mulisch op 83 jarige leeftijd.
Ach Hermans is ook niet de ontdekker van de hemel. Ooit kreeg je het boekje ‘Machines in bikini’ cadeau als je je abonneerde op het zieltogende Hollands Diep. Wat is er toch met die overgebleven boekjes gebeurd?
Hollands Diep, 31 juli 1976. Wittgenstein verkoopt. Hermans vertaling van de Tractatus krijgt in deze special van HD over Wittgenstein alleen middels deze advertentie aandacht.
Hermans zelf bracht middels deze achterflap van Podium, jrg. 17, nr 8 (mei 1963) zijn ‘Mandarijnen op zwavelzuur’ aan de man. “Het boek waar alle Nederlandse uitgevers al acht jaar voor huiveren”, waarschuwt hij. Op de voorzijde van nr. 9/10 onderstreept hij de ernst van zijn waarschuwing met een veelzeggend portret. En inderdaad, het is nooit meer rustig geweest rond de schrijver.
En precies die mei-aflevering van Podium maakt een fout van 30 jaar! Op de rug wordt gesproken van de 47ste jaargang i.p.v. de 17de. Was de redactie zo opgewonden over Hermans’ schotschrift? Wellicht voorzag de redactie hoe het commentaar op de ‘Mandarijnen’ nog decennia zou aanhouden.
En bij die spanning hoort bier en jenever. Hier werd beslist over het aanzien en de toekomst van literair Nederland. De volledige redactie van Podium: Hermans, Campert, Gils, Hofland en Vrijman, in één klap dertig jaar ouder geworden.
“Hé, kijk eens wat hier staat:
King Kong wordt opgevoerd.” “?” “Ja, King Kong, in Paradiso.” “In Paradiso?” “Ja, in Paradiso!” “Hoe is het mogelijk, King Kong in Paradiso, ja daar staat het: Eindelijk opgevoerd, King Kong, in Paradiso.”
WF Hermans wilde deze advertentie niet geplaatst zien. Dat hij net zoveel aardbeien had als H. de Balzac vond hij niet erg. Maar had hij net zoveel geschreven? De reclamemakers beweerden dat WF Hermans net zoveel letters had als H. de Balzac. Nou ja…..!
Voor een samenwerkingsverband tussen het WFH-instituut, De Bezige Bij, De Balie en SLAA wilde ik wel folders rondbrengen. Bij deze. Ik had nog nooit de verfilming van ‘De blinde fotograaf’ gezien.
(uit: ‘Een landingspoging op Newfoundland’, 1957). Het festival vond plaats op 29, 30 september en 1 oktober 2000.
(klik op de afbeelding)
Smulders over ‘Mandarijnen op zwavelzuur’
Er was veel te beleven, als je op tijd was met de kaartjes. Ik niet! Bij het rondlopen kreeg ik een UPstairs / DOWNstairs gevoel. Nee, ik paste meer bij DOWNstairs. Grappen maken met de makers van Hermans-magazine dan maar. Ze stonden buiten met folders. Nog minder dan DOWNstairs: een hangplek tegenover het Barlaeusgymnasium, waar stapels Suum Cuiques klaar lagen om overgebracht te worden naar De Balie. Bij AioloZ te koop in de foyer. Aan de prijs hoor. Mijn ‘Relikwieën en documenten‘ kostte er fl 1.200,00 meer dan ik er een jaar eerder voor betaalde!
www.willemfrederikhermans.nl is in 2000 in de lucht!!! Hoewel, de lang verwachte site van het WFH-i (voortaan KoekKoek.nl ?) is gaan inwonen bij BoekBoek.nl. En gelijk fantastische aanbiedingen: gratis ‘Bibliografisch(..) universum’ (-e- vergeten) en ‘Herinneringen aan Willem Frederik Hermans’ is voor fl 35,00 niet leverbaar. Toch eens op bezoek gaan bij BoekBoek. Ik denk dat de portier een invalide is. Zou trouwens een mooie beginzin zijn voor een brief aan het WFH-i. Dat instituut is bijna jarig. Een spelletje boekhappen, daar heb ik wel zin in. Inmiddels ligt dit geklungel ver achter ons. Nu leidt de link hierboven tot een serieuze website. We schrijven het jaar 2005. Voor de boeken moet je tegenwoordig betalen.
Alsof Homme er zo goed mee af was! Tegen de kwalen die Hermans beschrijft is geen kruid gewassen. Heel tegenstrijdig is dan ook het motto, dat deze 4de druk (1987) van Yoko Ono meekrijgt:
Alweer dat rijm in zo’n naam.
De heilzame werking van grapefruits was misschien een beter advies geweest. En, had Helena niet een middeltje?
En wat was Helena’s motto geweest? Ik denk:
“Deze nachtcrème trekt zelfs diep in andermans huid!!”
Kwam de uitvoering van ‘Homme’s hoest’, hierboven, niet in ‘Het bibliografische universum van Willem Frederik Hermans’ voor, dit boekje zou toch wel opvallen, denk ik.
WF Hermans op de bon. Dit keer niet voor te hard rijden. Ik heb aanvankelijk toch wat zuur zitten kijken naar de waarde. Claus en Mulisch hebben een hogere koerswaarde. Maar we treuren niet, want vermenigvuldig nou eens € 5,00 met 2,20371 … = fl 11,02, ongetwijfeld de populairste boekenbon in het Nederlandse huishouden. En wie meer geeft, schaft natuurlijk een veelvoud aan van deze bon.
Na het nieuws over op handen zijnde vertalingen van Hermans’ boeken in het Duits, spreken wij niet meer over een Nederlandse, maar over een Europese schrijver.
Volkskrant magazine, april 2000
Het blad Filosofie-magazine van april 2000 bevat een artikel van Lolle Nauta, die Hermans’ visie op Wittgenstein nog eens belicht. Goed dat deze advertentie mij opviel dus. Een fragment van het interview met Fons Elders (1968) werd toegevoegd.
In Noorwegen is ‘Nooit meer slapen’ niet meer te koop. Duitsland heeft Hermans definitief ontdekt. Deze advertentie is uit ‘Schreibheft’ 59 (okt 2002). Het tijdschrift bevat vertaalde artikelen als: ‘Antipathieke romanpersonages’ (1960) en ‘Een dasspeld en geen das’ (1990)
‘De God Denkbaar Denkbaar de God‘ gratis in 2005. Bijna ondenkbaar, een godsgeschenk denk ik en reken maar dat nieuwe leden van de VPRO dankbaar zijn. Het geheel is een heruitgave van de cassette met vier CD’s uit 1994. Voor een beschadigd exemplaar betaalde ik 17,50 euro. Twee keer lid worden is misschien beter.
In december 2009 wordt door Nijgh en van Ditmar deze, alles omvattende, Hermans canon aangekondigd voor maart 2010. Hermans-magazine, bezig aan haar laatste jaargangen, troeft er de Hermans-biografie van Willem Otterspeer mee af, die naar verwachting in april 2011 verschijnt.
Tegelijkertijd verschijnt bij de Bezige Bij een Hermans-studie. Zelfs een blindgeborene kan zien dat de twee uitgaven als twee druppels water op elkaar lijken. Moedwil of misverstand?
November 2012. Een goede tijd om toe te slaan. Nederland leest De donkere kamer van Damokles. Er zijn inmiddels 10 delen van de ‘Volledige werken’ verschenen. Willem Otterspeer prijkt met zijn zoveelste voorloper op de biografie op de advertentiepagina op de achterflap van Vrij Nederland van 3 november 2012. Dan had er ook wel een mooi artikel in het blad kunnen staan! Maar nee.