Verbazingwekkend was het tempo waarmee WF Hermans zijn ‘De God Denkbaar Denkbaar de God’ (1956) voorlas, zonder haperen, als een gepassioneerde getuigenverklaring van een surrealistisch natuurverschijnsel. Luisterde u mee?
Ik denk dat Weinreb niet luisterde, om maar iemand te noemen. Aad Nuis en Renate Rubinstein evenmin. En ook Gomperts en Hugo Brandt Corstius luisterden niet en de Amsterdamse gemeenteraad niet, Adriaan van Dis niet altijd en Ger Klein, De Koning, en… en… en…
DOVEMANSOREN
Nee, dit audio-kwartet (1994) doe ik niet weg.
In een cassette gestoken en verrijkt met een interview met Wim Noordhoek: ‘Jurassic Parc bestond nog niet’.
voorgelezen door WF Hermans in Brussel. Freddy de Vree, altijd bezig met literatuur en radio, was er natuurlijk bij betrokken. In november 1994 uitgezonden in het programma ‘De Avonden’. Lange tijd waren de CD’s bij de VPRO niet meer te bestellen…
Maar de VPRO besloot in het tiende sterfjaar van WF Hermans, 2005, de CD’s in een nieuw jasje te steken. Hoewel, nieuw… met knippen en plakken en wat patchwork dan. Dit keer verzorgd door twee uitgevers, i.s.m. de VPRO en het WFH-i. Piet Schreuders gaf het geheel opnieuw vorm.
‘Laatste gesprekken met Willem Frederik Hermans’ De covers heb ik zelf bijeen gescand. Op 6, 13, 20 en 27 mei 2002 waren, n.a.v. De Vree’s ‘De aardigste man ter wereld’ diverse gesprekken met WF Hermans te beluisteren. Gemist? Klik hieronder of lees het interview van H.Blom, 1995.
Een special… dan heb je wat te zeggen.
‘Archief en laatste gesprekken met WF Hermans’. Zeven CD’s, dertien afleveringen.
Wim Noordhoek schrijft de intro met gevoel. Zowel voor Hermans als voor De Vree. In het Hermansjaar 2005 worden vanaf juni t/m september alle Avonden gevuld met gesprekken met WF Hermans en Freddy de Vree. Er zijn dertien afleveringen. de laatste vier zijn herhalingen van de ‘Laatste gesprekken’.
Op 10 april 1988 werd de hoorspelbewerking van Hans Karsenbarg uitgezonden. Een heel complete brochure werd verzorgd door Hanneke van Bogget. Hierin de volgende zin:
“Bovendien heb je ook afwisseling nodig, omdat de eentonigheid die het boek zo fascinerend maakt, een hoorspel juist te saai maakt.”
Eentonig?
Daar brengt de TROS verandering in:
Priestley wordt: ‘Prestley’.
We krijgen heerlijke ’tractaties’ van Wittgenstein.
De samenstelster van de brochure een Jocquenbrock?
Ik doe nog een greep:– Tranen der acasia’s — De God Denkbaar .?. De God — — Het sadistisch.. universum —- Kussen tussen een rag van woorden — De leproos van Molokat —
De naam is ‘Focquenbroch’ Hanneke.
WF Hermans werd voor vele openingen uitgenodigd een toespraak te houden. Hij sprak zoals een schaar behoort te knippen.
1 december 1967
“Kan de tijd tekens geven”
voordracht voor de Vereniging der Studenten in de Nederlandse Letteren
aan de universiteit van Amsterdam (HELIOS)
eerst opgenomen in Raster, later, in 1970 in: ‘Het sadistische universum 2’
Mondelinge mededelingen verscheen in 1987.
7 mei 1985
“Oorlog en Literatuur”
toespraak voor het symposium ‘1940-1945: Onverwerkt Verleden’,
georganiseerd door het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie,
in de Nieuwe kerk te Amsterdam.
5 september 1986
“Van Duisternis tot Licht”
openingstoespraak voor de fototentoonstelling
‘Koningin Eenoog’ in het Stedelijk Museum, Amsterdam
21 november 1986
“Schrijver en Auteursrecht”
toespraak voor het symposium
‘Auteursrechtbeleid in de informatiemaatschappij’,
t.g.v. het honderdjarig bestaan van de ‘Berner Conventie’.
18 januari 1987
“Eerste Zinnen van Romans”
toespraak bij de heropening van theater ‘De Balie’, Amsterdam,
op initiatief van de
‘Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam’ (SLAA)
Lezingen, toespraken, werden vaak onmiddellijk omgezet in drukvorm
20 april 1985
“Relikwieën en documenten”
toespraak t.g.v. de opening van de nieuwe behuizing
van het Nederlands Letterkundig Museum
8 maart 1986
“Het boek der boeken bij uitstek”
toespraak bij de presentatie van het eerste exemplaar
van het Winkler Prins Lexicon van de Nederlandse Letterkunde
11 juni 1993
“De aardappel van de dood”
inleiding bij de opening van de Moesmantentoonstelling,
Singermuseum, Laren
WF Hermans leest uit ‘Ruisend gruis’ op 26 maart 1995. Eén van zijn laatste openbare optredens. Een maand later stierf hij.
te bestellen bij: www.woldhek.nl
Frans A Janssen was jarenlang de bibliograaf van Hermans. Met Rob Delvigne stelde hij in 1972 de eerste Bibliografie der verspreide werken samen. Hermans’ noeste arbeid noopte hem tot het maken van een tweede in 1996: Schrijven is verbluffen. En in 2000 de mooiste: alle boeken afgebeeld in Het bibliografische universum van WF Hermans. Hier lijkt hij in zijn kraam de portretten van Siegfried Woldhek te verkopen.
Maar wie goed kijkt ziet nog stapels boeken van Janssen liggen die anders dreigen bij De Slegte verramsjt te worden.
FA Janssen was eveneens de samensteller van Scheppend nihilisme, interviews met WF Hermans liepen niet altijd even soepel. Er waren enthousiaste ondervragers die zich naar het oordeel van de schrijver misdroegen of zich niet hadden voorbereid. Maar er waren ook gesprekken die allerhartelijkst verliepen en die WF Hermans in vervoering brachten. Humor, scherpzinnigheid en geweeklaag kwamen dan pas goed op gang. Van Loeb & Van der Velden kwamen de eerste (1979) en de tweede druk, gebonden en vormgegeven door Guus Ros, ook in 1979. De Bezige Bij verzorgde in 1983 de derde, uitgebreide druk.
Materiaal zat om Hermans’ stemgeluid aan een nader onderzoek te onderwerpen. In eerste instantie mijn interesse niet. Bij nader inzien herinner ik mij de interviews die Willem Oltmans hield, altijd over zijn gelijk overigens! Adriaan van Dis liet zich misschien wel door het stemgeluid van beiden imponeren. En dan groeit de nieuwsgierigheid naar de verschillen in beider stemkarakteristieken. Overeenkomsten waren er zat. Dus heren en dames, aan de slag met die andere Willem.
Het WFH-i heeft met de indexatie van audiovisuele archieven rond WFH ook dit onderzoek binnengehaald.
De Bezige Bij kondigt voor september 2010 dit luisterboek aan. Ruprecht Hermans leest ‘Nooit meer slapen’ voor. Het staccato van WF Hermans bij het lezen van ‘De God Denkbaar, Denkbaar de God’, was zo ongeveer het handelsmerk van WF Hermans. Misschien is R Hermans wel degene die de eindeloze discussies uit het boek als pleitbezorger met ervaring heel levendig kan maken, ook zonder cursus stem acteren.
De presentatie
Op 15 september werd het luisterboek gepresenteerd samen met het nieuwe Deel 3 van de Volledige werken van Willem Frederik Hermans in de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Ruprecht Hermans las hoofdstuk 35 voor, een monoloog van Alfred Issendorf, waarin hij zowel zijn teleurstellingen en mislukkingen onder ogen ziet, maar ook weer moed vat en met zijn nieuw bedachte conclusies en analyses van zijn situatie opnieuw op pad gaat.
Ruprecht Hermans zorgde voor een complete verrassing. In de eerste plaats omdat hij een ster blijkt te zijn in het voorlezen, maar ook omdat hij alle details blijkt te kennen die de teksten van WF Hermans zo kenmerken. Als geen ander weet hij bloot te leggen dat vader Hermans een enorme humorist was. Vrijwel bij alle uitgesproken zinnen was het plezier om die verborgen grappen tijdens de voorleessessie in de mimiek van Hermans junior te zien.
Dat wordt genieten bij het beluisteren van de zeven cd’s. Voor een fragment verplaats ik u naar de site van De Bezige Bij.
Renders ondervraagt Otterspeer over de biografie van WF Hermans in voorbereiding.